ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΖΕΥΓΟΥΣ
Καταρχήν , έχουμε να μιλήσουμε για την ομορφιά των σχέσεων . Αίσθηση του ΑΝΗΚΕΙΝ , νιώθω ότι η αγάπη του συντρόφου με περιβάλλει , ότι συμβάλλω , ότι είμαι σημαντικός , ότι μετράω και αξίζω . Εκτιμώ τον εαυτό μου και μπορώ να γίνομαι καλύτερος .
Σημαντικό στοιχείο της σχέσης η ΕΜΠΝΕΥΣΗ
Ομορφιά της ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑΣ ,του μοιράσματος των συναισθημάτων . Η αίσθηση ότι ξεπερνάμε την μοναξιά μας .
Ομορφιά της ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ (Ο Α επηρεάζει και επηρεάζεται από τον Β)
Α) Πώς προετοιμαζόμαστε για μια συντροφική σχέση
1) Δημιουργία προσωπικής ταυτότητας , ασφάλεια του εαυτού για να μπορέσω να εμπεριέξω τον άλλο. Ο εαυτός μας είναι μέρος κάθε ανθρώπινης επικοινωνίας . Πώς θα μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε με τους ανθρώπους αν ο εαυτός μας είναι άγνωστος και μακρινός προς εμάς ; Έχουμε να αναγνωρίσουμε τις πτυχές του εαυτού μας και να δούμε πίσω από προσωπεία και ρόλους του παρελθόντος και έτσι να αναδείξουμε τον αυθεντικό μας εαυτό .
Η αγάπη μεταξύ των ανθρώπων προϋποθέτει την καλή αυτοεκτίμηση αλλιώς γίνεται κτητική και εξαρτητική . Ο άνθρωπος με την χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι αυτός που θέλει να ελέγχει , γι’ αυτό και στις σχέσεις του τείνει να υποτιμάει τον άλλο . Είναι τότε που αναζητάει σύντροφο για να τον επιβεβαιώνει . (βλ. ιστορία Νάρκισσου)
2) Καλός ψυχολογικός αποχωρισμός από τους γονείς , σχετίζεσθαι με υγιή τρόπο . Σε διαφορετική περίπτωση , εμπλοκή των γονιών στη ζωή του ζευγαριού σε διάφορους τομείς (μεγάλωμα των παιδιών , οικονομική εξάρτηση κλπ.)
3) Συμμετοχή σε διάφορες ομάδες που μας προετοιμάζουν για την σχέση
Β) Όροι και προσδοκίες στη σχέση
Ποιες ανάγκες ικανοποιώ επιλέγοντας σύντροφο;
Συνειδητές ανάγκες: ανάγκη για συντροφικότητα , σεξουαλική ικανοποίηση , οικογένεια , κοινωνικές ανάγκες , οικονομικές
Ασυνείδητες ανάγκες : μεταφέρονται από γενιά σε γενιά . Επιρροή από την σχέση με τους γονείς . Αξίες από την πατρική οικογένεια . Οι ασυνείδητες ανάγκες μπορεί να είναι συμπληρωματικές (π.χ. ο ένας τείνει να εξουσιάζει και ο άλλος να υποτάσσεται , ο σύντροφος γονιός και ο σύντροφος προστατευόμενο παιδί). Οι ασυνείδητες ανάγκες πολλές φορές εκφράζονται με εξιδανίκευση , π.χ. «θέλω να τον θαυμάζω» ,ενώ στην ουσία θέλω να τον ανεβάζω για να με φροντίζει .
Συναισθηματικές πιέσεις που διαστρεβλώνουν την διαδικασία επιλογής συντρόφου :
η ψυχολογική απουσία ή ανικανότητα ενός γονιού . Η ξαφνική απώλεια ενός γονιού ή μιας άλλης σημαντικής σχέσης – πένθος – σύντροφος ως υποκατάστατο του θανόντος , κάλυψη συναισθηματικού κενού , ανάγκη , συνέχιση της ζωής μετά τον θάνατο , κάλυψη πιθανής επιθυμίας του θανόντος για γάμο . Αν κάποιος επιλέγει σύντροφο λόγω της ικανότητάς του να επενεργεί σαν θεραπευτής , η επιλογή αυτή μπορεί να φανεί εσφαλμένη όταν ο ασθενής που υπέστη την απώλεια αρχίσει να αισθάνεται καλύτερα . Μια εγκυμοσύνη - ανάγκη , εξωτερικός παράγων . Χρειάζεται ταυτόχρονα επεξεργασία και διερεύνηση του τι σημαίνει το παιδί για το ζευγάρι .
Επιλογή από λογική :
χωρίς εμπιστοσύνη στο συναίσθημα (επιρροή από παλιά απογοήτευση που περιείχε επένδυση στο συναίσθημα / ανατροφή σε ψυχρές , ορθολογικές οικογένειες ή σε ταραχώδεις , καταστρεπτικές από συναισθηματική άποψη οικογένειες .)
Επιλογή από υπερβολικό συναίσθημα :
κόντρα στην στενή λογική που έχει επιβληθεί από την οικογένεια . (Γάμοι που έγιναν σε μια συναισθηματική θύελλα και διαμάχη)
Έλξη προς το οικείο : Επιλογή των συζύγων – έλξη των ανθρώπων με παρόμοιο υπόβαθρο . Έχουμε την τάση να παντρευόμαστε κάποιον που ανήκει στην φυλή μας , στο θρησκευτικό μας δόγμα , στην ίδια κοινωνική τάξη , νοημοσύνη , ηλικία κλπ. Μερικές από τις πιο σπουδαίες ταυτίσεις μας βρίσκονται στις ομοιότητες της εμπειρίας μας μέσα στους αντίστοιχους κόσμους των οικογενειών μας . Οι ίδιες αντιλήψεις σε ό,τι αφορά τις αξίες παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην έλξη ανάμεσα στους συντρόφους και βέβαια ο προσανατολισμός προς τις αξίες δημιουργείται μέσα στην οικογένεια . Μας ελκύει κάποιος που ο οικογενειακός του κόσμος είναι παρόμοιος με τον δικό μας . Το οικείο αναφέρεται στα κοινά πράγματα που ενώνουν , στις κοινές αξίες , στις κοινές εμπειρίες , στα κοινά όνειρα για το μέλλον .
Έλξη προς το διαφορετικό : Μας συναρπάζει η αίσθηση πως το ταίρι μας είναι διαφορετικό από μας . Όλοι μας έχουμε προσωπικές ατέλειες , κι αυτές μας αναγκάζουν να συνδεόμαστε με κάποιον που θα μας βοηθήσει να αισθανόμαστε ικανοί και ακέραιοι . Έχουμε την ανάγκη να συνδεθούμε με ένα πρόσωπο το οποίο διαθέτει κάποια ιδιότητα από αυτές που εμείς λαχταράμε . Το διαφορετικό ενέχει το στοιχείο του εμπλουτισμού της ζωής , του καινούριου ορίζοντα , του συμπληρωματικού . Παράλληλα το διαφορετικό δυσκολεύει καθώς ο σύντροφος καλείται να διευρύνει τους ορίζοντες του , να δει τις αδυναμίες του , να καθρεφτιστεί στα μάτια του αγαπημένου . Στόχος είναι το ζευγάρι να ζυμώνεται μαζί και να αλλάζει . Έχει να αναγνωρίσει ο ένας στον άλλο την μοναδικότητα και την διαφορετικότητά του σε μια διεργασία συνεχούς αλληλεπίδρασης και συνεξέλιξης .
Γ) Προσδοκίες από τον/την σύντροφο και τον γάμο
Πώς θέλουμε να είναι ο σύντροφος ; Τι περιμένουμε από αυτόν ; Ποιες επιθυμίες θέλουμε να εκπληρωθούν;
Είμαστε όλοι τρομοκρατημένοι που θα αντιμετωπίσουμε τον κόσμο έξω από την οικογένεια . Η επιλογή συντρόφου γίνεται με αυτό το φόντο του υπαρξιακού τρόμου . Δεν ελκόμαστε απλώς ο ένας από τον άλλο . Χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλο . Και συνήθως επιλέγουμε κάποιον και περιμένουμε να μας θεραπεύσει σε ένα κομμάτι μας που εκείνος έχει λύσει .
Οι προσδοκίες με τις οποίες εισέρχεται ένα νέο ζευγάρι στο γάμο παίζουν σημαντικό ρόλο στην επένδυση στη σχέση . Οι προσδοκίες καθορίζονται πολλές φορές από τα βιώματα στην πατρική οικογένεια , αλλά κυρίως από τις αποφάσεις που πήραν οι νέοι σε δύσκολες φάσεις της ζωής τους (π.χ. άνθρωποι με παρόμοιες εμπειρίες έχουν διαφορετική στάση απέναντι στην ζωή . Παιδιά που οι γονείς τους χώρισαν , τα μεν θεωρούσαν ότι είναι απίθανο να έχουν ένα επιτυχημένο γάμο , τα δε ορκίζονταν να έχουν έναν λειτουργικό γάμο σε αντίθεση με τους γονείς τους.)
Υπάρχει συχνά η πιθανότητα να έχουμε εξωπραγματικές προσδοκίες και θέλουμε ο άλλος να είναι ιδανικός για να μας καλύψει τα κενά. Τον πλάθουμε ιδανικό .
Ο μύθος του “άλλου μου μισού” . Πρόκειται για μια φαντασίωση σύμφωνα με την οποία κάπου υπάρχει αυτός που θα με συμπληρώσει . Φαντασιώνουμε ότι θα μας ευτυχήσει ο άλλος και όχι ότι θα αναλάβουμε την προσωπική μας ευθύνη . Όταν ανακαλύπτουμε ότι ο άλλος είναι διαφορετικός άνθρωπος από εμάς με τις δικές του ανάγκες τον χρεώνουμε ως ανεπαρκή . Έχουμε να συναντηθούμε ολόκληροι ο καθένας μας. Π.χ. μια κοπέλα που έχει βιώσει μεγάλη στέρηση , κινδυνεύει να ζητήσει πάρα πολλά από τον σύντροφο ο οποίος μπορεί να μην είναι σε θέση να τα ικανοποιήσει .Πολλές προσδοκίες που φέρνουν ματαίωση από ένα ακόμα σημαντικό πρόσωπο .
Τρεις παράγοντες – θεμέλια για μια λειτουργική σχέση
ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑ : Μοίρασμα επιθυμιών , συναισθημάτων , αναμνήσεων , αναμνήσεων , δυσκολιών ,φόβων , προσδοκιών . Η οικειότητα καλλιεργείται στον γάμο και προσφέρει το αίσθημα της φιλίας ανάμεσα στο ζευγάρι .
ΔΕΣΜΕΥΣΗ : Κοινή απόφαση επένδυσης στην σχέση με μακρόχρονη προοπτική . Η καλή δέσμευση οδηγεί στην αφοσίωση , στην σιγουριά ,στην βεβαιότητα ότι η ευημερία του ενός οδηγεί στην ευημερία του άλλου και στην επιθυμία να φροντίσει και να αναδείξει ο ένας τον άλλο . Δεσμεύομαι σημαίνει «κλείνω την πόρτα πίσω μου» και επενδύω σε αυτό που διάλεξα και το προσπαθώ να πάει καλά . Η δέσμευση γίνεται «δεσμά» όταν υπάρχει εφησυχασμός , στέρηση , παραίτηση . Όταν η σχέση αντιμετωπίζεται ως καθήκον . Όταν δεν υπάρχει φροντίδα και ζωντάνια στην σχέση . Παραιτείται ο σύντροφος αφήνοντας τον εαυτό του και τον σύντροφό του .
Γιατί υπάρχει δυσκολία δέσμευσης ;
Δέσμευση προς την πατρική οικογένεια . Δυσκολία αποδέσμευσης από την φροντίδα των γονέων . Παιδιά με ρόλο υπεργονιού που είναι αφοσιωμένοι στην γονική φροντίδα απολαμβάνοντας παράλληλα τα οφέλη της γονικής προστασίας .
Δεν έχει βιωθεί η καλή δέσμευση στο πατρικό σπίτι . Έχει βιωθεί η γκρίνια , η μιζέρια , η απουσία χαράς . Επομένως , υπάρχει απογοήτευση στη ζωή του νέου ανθρώπου , ειδικά όταν έχει βιωθεί η χρησιμοποίηση των παιδιών ως τρόπος για να καλυφθούν τα κενά ανάμεσα στο ζευγάρι .
Έχει βιωθεί αρνητικά το «μαζί» . Σημαντικό να έχουν και οι δύο χώρο ώστε και το «μαζί» να μην είναι ασφυκτικό .
ΕΡΩΤΑΣ :
Δίνει χαρά και όχι μόνο μια διέξοδο στις σεξουαλικές ανάγκες , επουλώνει τις μικρές πληγές της καθημερινότητας, δίνει δυνατότητες μοιράσματος τρυφερότητας . Συνειδητοποίηση της ατομικής ανεπάρκειας , υπέρβαση του εαυτού στην συνάντηση του άλλου. Αίσθηση υπέρβασης του χωροχρόνου , η έστω και για λίγο παύση της ενασχόλησης με τα προβλήματα επιβίωσης .
Το στοιχείο του έρωτα χρειάζεται φροντίδα και δεν μπορεί να βασίζεται σε μύθους όπως την επίτευξη άμεσης ερωτικής χημείας στο ζευγάρι , ή το χαρακτηριστικό «η γυναίκα θέλει τρυφερότητα και ο άνδρας μόνο σεξ» , ή «ο γάμος σκοτώνει τον έρωτα» . Θέλει διαρκή ανατροφοδότηση . Προϋποθέτει να είναι και ο καθένας μας ερωτικός .
Δ) Δυσκολία στην συναισθηματική έκφραση
Ανατρέχουμε στα δεδομένα της πατρικής οικογένειας . Επιτρεπόταν η έκφραση του συναισθήματος και με ποιο τρόπο ; Ήταν αποδεκτή η έκφραση και της θλίψης , του θυμού ή και της χαράς ή υπήρχε ενοχοποίηση . (Ενωνόμαστε μόνο στα δύσκολα ή και αντίθετα , δεν αντέχουμε τα δύσκολα οπότε υπάρχει μια ψευδοαμοιβαιότητα και βάζω ζητήματα κάτω από το χαλί) .
Δεν επικοινωνώ αυτό που νιώθω από φόβο μήπως αποκαλυφθούν οι αδυναμίες μου . Όμως , με το μοίρασμα βγαίνει και η ομορφιά της ψυχής .
Φόβος μήπως ο σύντροφος με εγκαταλείψει μπροστά στην αποκάλυψη των αδυναμιών μου .
Προσπαθώ να αποφύγω να επικοινωνήσω αυτό που νιώθω από φόβο μήπως δημιουργηθούν συγκρούσεις ; Έχω βιώσει καταστροφικές συγκρούσεις στο πατρικό σπίτι οπότε θεωρώ ότι καλή σχέση είναι η σχέση χωρίς σύγκρουση .
Πιστεύω πως ο άλλος έχει μαντικές ικανότητες και “εννοείται” πως πρέπει να καταλαβαίνει αυτό που εγώ νιώθω .
Μήπως δεν εκφράζω το συναίσθημα γιατί έχω μάθει πως αν εμπιστευτώ τον άλλο τότε μπορεί να πέσω θύμα εκμετάλλευσης ;
Σημαντικό το πώς εκφράζω το συναίσθημα . Προσοχή! Τα συναισθήματα έχουν πρώτα να βιώνονται και όχι να εκφράζονται αφιλτράριστα . Δίνουμε πληροφορίες για αυτό που νιώθουμε . Δεν πετάμε στον άλλο το συναίσθημα , δίνουμε επεξεργασμένη πληροφορία .
Δ) Δυσκολίες στην επικοινωνία
Μύθοι που αποτελούν εμπόδιο στην αληθινή επικοινωνία (π.χ. “το άλλο μου μισό” , οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες ενώ οι άνδρες δεν εκφράζονται – τρόπος ανατροφής των δύο φύλων)
Χρειάζεται να υπάρχει ένας κοινός τόπος συνάντησης με τον άλλο . Για να τον συναντήσουμε πρέπει να περάσουμε τα στενά όρια του εαυτού μας και να μετακινηθούμε ώστε να εμπεριέξουμε τον άλλο και την δική του αλήθεια . Βασική προϋπόθεση είναι η ασφάλεια του εαυτού .
Συχνά , προτιμάται η καταστολή στα πλαίσια μιας ψευδο-οικειότητας . Ένας εποικοδομητικός καβγάς είναι προτιμότερος , όχι για να πληγωθεί ο άλλος αλλά για να ξεκαθαριστεί η σχέση έστω και μαλώνοντας .
Δεν έχει καθοριστεί το αντικείμενο της συζήτησης ή του τσακωμού . Πρέπει να ξεκαθαρίζεται το αντικείμενο και να αποφεύγονται οι πλάγιες και έμμεσες κατηγορίες .(π.χ. η γυναίκα μαλώνει τον άντρα της ότι κάνει θόρυβο τρώγοντας ενώ αυτό που την ενοχλεί στην πραγματικότητα είναι ο θυμός της για την συμπεριφορά του σε μια κοινή τους φίλη το προηγούμενο βράδυ) . Καλύτερο να ξεκαθαρίζονται συγκεκριμένα γεγονότα αντί να τρέφεται κρυφά μνησικακία .
Είναι σύνηθες , να εμπλέκονται πολλά ζητήματα και κατηγορίες προς τον άλλο με αποτέλεσμα να χάνεται ο στόχος ,( π.χ. “Γιατί αγόρασες κι άλλο φόρεμα ; “ - “Μα αφού είχες συμφωνήσει κι εσύ!” - “Καλά καλά , αλλά ήταν ανάγκη να μείνεις έξω όλο το απόγευμα ;!”)
Εμπλέκονται τρίτα πρόσωπα (π.χ. γονείς) είτε με την φυσική τους παρουσία είτε όχι .
Δυσκολία στην επικοινωνία όταν διακόπτουμε συνεχώς τον άλλο και δεν ακούμε .
Ο ένας σύντροφος απαντάει σε μια κατηγορία του άλλου συντρόφου χρησιμοποιώντας μια διαφορετική κατηγορία (π.χ. “γιατί γύρισες τόσο αργά χθες ;” - “κι εσύ γιατί ξοδεύεις τόσα λεφτά στο κομμωτήριο;”)
Πολλές φορές δεν χρησιμοποιείται ο κατάλληλος χώρος και χρόνος (π.χ. η γυναίκα επιλέγει να μιλήσει στον άντρα για ένα σοβαρό θέμα την ώρα που εκείνος βλέπει ποδόσφαιρο) . Η επιλογή της κατάλληλης στιγμής είναι από τα βασικότερα στοιχεία της ζωής μας
Αντιφατικά μηνύματα στην επικοινωνία :οι λεκτικοί και οι μη λεκτικοί τύποι επικοινωνίας αντιφάσκουν μεταξύ τους.
Ο μύθος του αυτονόητου : αν δεν πούμε καθαρά και ξάστερα στο σύντροφό μας τι νιώθουμε , θα αναγκαστεί να μαντέψει και το πιο πιθανό είναι ότι θα πέσει έξω . Η επικοινωνία δεν είναι δυνατό να βασιστεί στις υποθέσεις
Δεν υπάρχει εποικοδομητική επικοινωνία όταν ο ένας χρησιμοποιεί το αδύνατο σημείο του άλλου .
Η συζήτηση ακόμα και ο καβγάς έχει να θεωρείται σαν αποτέλεσμα αμοιβαίας συμπεριφοράς και όχι σαν μοναδικό φταίξιμο του άλλου .
Μη αποτελεσματική γίνεται η επικοινωνία όταν αντί για την έκφραση της επιθυμίας κυριαρχεί η γκρίνια που διαβρώνει . Αντί να εκφράσουμε την επιθυμία με υπεύθυνο τρόπο , ενήλικα , κατηγορούμε τους άλλους που θα έπρεπε να να μας φροντίζουν διαρκώς και να μας αγαπούν δίχως όρους . Η γκρίνια είναι η ανήλικη έκφραση της επιθυμίας .
Όταν θεωρώ ότι κάνω υπομονή ενώ στην ουσία ανέχομαι . Η ανοχή προς τους άλλους ενέχει κατηγόρια προς τον άλλο , έστω και αν δεν εκφράζεται ανοιχτά . Η ανοχή υποτιμά και ενοχοποιεί . Δεν επιτρέπει την αυθεντική επικοινωνία . Δεν κατανοεί . Σνομπάρει . Ενώ η υπομονή είναι εκείνη η διεργασία που το βλέπω και εγώ αλλιώς και κατανοώ. Στην υπομονή επεξεργάζομαι , μετακινούμαι , (δεν βάζω νερό στο κρασί μου) , διευρύνω τον ορίζοντα .
ΚΛΕΙΣΙΜΟ: Όταν ο καθένας , αντί να υιοθετεί άκαμπτη στάση που ενοχοποιεί , αναγνωρίσει ότι επιδρά στην επικοινωνία με προσωπική ευθύνη , τότε οι σύντροφοι ανοίγονται στην ομορφιά της αγαπητικής σχέσης . Ο καθένας μαθαίνει από τον άλλο και είναι σε θέση να παράγουν από κοινού λύσεις .
Ειρήνη Μπελεγρή
Ψυχολόγος – Ειδίκευση στην υπαρξιακή συστημική ψυχοθεραπεία