Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός;
Σχολικό εκφοβισμό ονομάζουμε μία συστηματική πράξη παρενόχλησης (σωματική, λεκτική, κοινωνική, ψυχολογική, σεξουαλική, ηλεκτρονική) απο έναν ή περισσότερους δράστες προς ένα ή περισσότερα άτομα με στόχο την πρόκληση πόνου και αναστάτωσης. Πράξεις βίας πραγματοποιούνται συνήθως στο δρόμο προς και από το Σχολείο αλλά και στο χώρο αυτού: σε άδεια τάξη, στις τουαλέτες και στο προαύλιο αναφέρονται τα περισσότερα κρούσματα σχολικού εκφοβισμού.
Μορφές εκφοβισμού
1)Σωματική Επιθετικότητα (σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές, τρικλοποδιές).
2)Λεκτική Επιθετικότητα (κοροϊδία, κουτσομπολιό, βρίσιμο, απειλές, γκράφιτι)
3)Συναισθηματική Επιθετικότητα (σκόπιμη απομόνωση, εκβιασμός για χρήματα)
4)Σεξουαλικός Εκφοβισμός (ανεπιθύμητο άγγισμα, προσβλητικά μηνύματα, σχόλια σεξουαλικού περιεχομένου)
5)Ηλεκτρονικός Εκφοβισμός (e-mails, τηλεφωνικές κλήσεις και sms με απειλητικό περιεχόμενο, χρήση κάμερας)
Πως μπορεί να αντιληφθεί ένας γονέας ότι το παιδί του έχει πέσει θύμα κακοποίησης ή εκφοβισμού;
Τα σημάδια του σχολικού εκφοβισμού είναι συνήθως ευδιάκριτα αρκεί ένας γονέας να περνά ουσιαστικό χρόνο με το παιδί προκειμένου να μπορεί να παρατηρήσει οποιαδήποτε αλλαγή στη διάθεση ή στη συμπεριφορά του.
Αν ένα παιδί υφίσταται κακοποίηση από έναν ή περισσότερους συμμαθητές του, εμφανίζει έντονο άγχος και ανησυχία, δυσκολεύεται, ακόμα και αρνείται κατηγορηματικά να πάει στο σχολείο, αποφεύγει να χρησιμοποιήσει το λεωφορείο (είναι πιθανό να ζητά να το μεταφέρουν οι γονείς με το αυτοκίνητο) ή επιλέγει μια διαφορετική διαδρομή προς και απο το σχολείο του.
Επιπλέον, μπορεί να απουσιάζει συχνά είτε αναφέροντας ασθένεια είτε κάνοντας κοπάνα, να εμφανίζει σημαντική πτώση στα μαθήματα, να είναι απομονωμένο, να έχει ανεξήγητους τραυματισμούς, να επιστρέφει στο σπίτι με τα πράγματα του είτε απόντα είτε κατεστραμμένα, να ζητά ή να κλέβει χρήματα αν τον εκβιάζουν καθημερινά παίρνοντας του το χαρτζιλίκι.
Αν ένα παιδί εκφοβίζει άλλα παιδιά, είναι πιθανό το ίδιο να εκφοβίζεται από κάποιο μεγαλύτερο παιδί ή αδέλφι. Αυτό το παιδί εμφανίζει έντονη επιθετικότητα και στο σπίτι: είναι νευρικό, καταστρέφει αντικείμενα, θυμώνει εύκολα, εμπλέκεται σε ριψοκίνδυνες δραστηριότητες και έχει πτωτική σχολική επίδοση.
Τα παιδιά που έχουν υποστεί σχολικό εκφοβισμό μιλάνε γι’αυτό;
Συναισθήματα ντροπής, θυμού και φόβου είναι πολύ συχνά σε παιδιά που έχουν υποστεί κακοποίηση. Στην αρχή κάποια αποκρύπτουν το συμβάν ή τα συμβάντα από γονείς και εκπαιδευτικούς. Αν διευκολυνθούν, ωστόσο, μπορεί να εκμυστηρευτούν την εμπειρία τους σε κάποιο πρόσωπο, το οποίο εμπιστεύονται, ακόμα και να αναζητήσουν βοήθεια. Σε άλλες περιπτώσεις, παιδιά καταφέρνουν είτε μόνα τους είτε με τη συμβουλή κάποιου τρίτου προσώπου έναν τρόπο να διαχειριστούν την κατάσταση.
Συχνές απαντήσεις μαθητών
-Φοβάμαι την εκδίκηση.
-Δεν θέλω να γίνει «καρφί».
-Δε θέλω να ανησυχήσω τους γονείς μου.
-Ντρέπομαι επειδή δεν καταφέρνω να υπερασπιστώ τον εαυτό μου.
-Φοβάμαι μη χάσω τους φίλους μου.
-Δεν μπορώ να αποδείξω ότι συμβαίνει / Δεν θα με πιστέψει κανείς.
-Δεν είμαι σίγουρος ότι ο ενήλικας δε θα διαδώσει την πληροφορία.
-Φοβάμαι τις αντιδράσεις των γονιών μου.
-Είμαι μπερδεμένος.
-Δεν μπορώ να αλλάξω την κατάσταση.
-Το αξίζω.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Αρχικά μπορούν να ρωτήσουν το παιδί αν υπάρχει κάποιο πρόσωπο στο σχολείο του που του προκαλεί δυσφορία. Είναι σημαντικό να βρίσκονται σε συνεννόηση με τους εκπαιδευτικούς, ώστε να πληροφορούνται για την εικόνα του παιδιού στο σχολείο, όχι μόνο σε σχέση με τα μαθήματα αλλά και σε σχέση με τους συμμαθητές του.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό οι γονείς να διευκολύνουν την κοινωνικοποιητική διαδικασία του παιδιού με ενθάρρυνση προκειμένου να έχει φίλους, ένα κύκλο που μπορεί να λειτουργήσει προστατευτικά στην περίπτωση που το παιδί αυτό δεχθεί κάποιου είδους επίθεση. Η κοινωνική απομόνωση, συχνότατη και άκρως επώδυνη μορφή σχολικού εκφοβισμού, μπορεί να αποφευχθεί αν το παιδί έχει καταφέρει να διαμορφώσει τη δική του παρέα, έστω και ολιγομελή.
Υπάρχουν γονείς που επιλέγουν την αλλαγή σχολικού πλαισίου προκειμένου να σταματήσουν τη θυματοποίηση του παιδιού τους. Αυτό αποτελεί μία ριζική λύση για το πρόβλημα, χρειάζεται όμως προσοχή, καθώς το παιδί χρειάζεται να ασκηθεί στο να αναζητήσει τον τρόπο με τον οποίο θα αυτοπροστατευθεί, ούτως ώστε, αν αυτό συμβεί ξανά, τόσο στα σχολικά χρόνια, όσο και στην ενήλικη ζωή, να είναι σε θέση να το αντιμετωπίσει, θέτοντας τα όρια του απέναντι στην απειλή.
Προφίλ παιδιού – δράστη
Χαρακτηριστικά:
-Δημοφιλές.
-Συνήθως ίδιας ηλικίας με το παιδί – στόχο.
-Χαμηλή επίδοση στα μαθήματα.
-Αγενής συμπεριφορά μέσα και έξω από την τάξη.
-Παραβατικότητα (βανδαλισμοί, κλοπές, παράνομη οδήγηση, χρήση τοξικων ουσιών)
-Δυσκολίες στην οικογένεια
Προφίλ παιδιού – στόχου
3 τύποι:
α. Παθητικοί μαθητές, μοναχικοί, με απουσία διεκδικητικότητας, άγχος, κάποιες διαφορές σε σχέση με το συνηθισμένο τύπο μαθητή στη σωματική διάπλαση ή στη συμπεριφορά και άλλες επιδόσεις στα μαθήματα.
β. Προκλητικοί μαθητές με δυσκολίες στη συγκέντρωση, μη συνεργάσιμοι, που δημιουργούν ένταση και προκαλούν τα άλλα παιδιά.
γ. Εκφοβιστές που ταυτόχρονα αποτελούν στόχο εκφοβισμού μεγαλύτερων παιδιών.
Διαφορές ανάμεσα στα 2 Φύλα
ΑΓΟΡΙΑ: Συχνότερα δράστες και θύματα του bullying. Εκφράζουν άμεσες μορφές εκφοβισμού (ξύλο) και δέχονται κυρίως σωματική βία. Εκφοβίζουν κυρίως μόνα τους. Εκφοβίζουν αγόρια και κορίτσια. ΚΟΡΙΤΣΙΑ:
Εκφράζουν έμμεσες μορφές (κοροϊδία, διάδοση φήμης) και δέχονται κυρίως λεκτική βία και αποκλεισμό από την ομάδα.
Εκφοβίζουν σε ομάδες.
Εκφοβίζουν κορίτσια.
Με ποιούς τρόπους μπορεί το σχολείο να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού;
Η ύπαρξη ψυχολόγων που θα σχεδιάσουν και θα υλοποιήσουν σε στενή συνεργασία με εκπαιδευτικούς και μαθητές προγράμματα πρόληψης και παρέμβασης είναι εξαιρετικά σημαντική.
ΠΡΟΛΗΨΗ
Ως προς τη συμεριφορά ενός εκπαιδευτικού:
1.Μη - αγνόηση / υποτίμηση του προβλήματος.
2.Αυξημένη επίβλεψη καθημερινά (SOS τα διαλείμματα, οι γιορτές, οι εκδρομές).
3.Ανοιχτοί δίαυλοι επικοινωνίας με το Τμήμα Συμβουλευτικής.
Είναι αισιόδοξο, ωστόσο, ότι προγράμματα αγωγής υγείας αναφορικά με το σχολικό εκφοβισμό έχουν πραγματοποιηθεί σε κάποια σχολεία στην Ελλάδα με εσωτερική πρωτοβουλία. Με ευαισθητοποίηση των μαθητών γύρω από το φαινόμενο αυτό, επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό η ομαλή επίλυση συγκρούσεων κατόπιν διαμεσολάβησης των ιδίων των παιδιών. Οποιοδήποτε πρόγραμμα εμπλέκει ενεργά τους μαθητές, με εποπτεία από ένα προσωπικό εκπαιδευμένο πάνω σε θέματα σχολικής βίας μπορεί να λειτουργήσει αρκετά αποτελεσματικά.
Οδηγίες για το Παιδί – Στόχο:
- Δε φταις εσύ! Πολλοί επιτυχημένοι άνθρωποι είχαν πέσει θύματα εκφοβισμού στο σχολείο.
- Διατήρησε την ψυχραιμία και την αυτο-πεποίθηση σου.
- Μην απαντάς στις κοροϊδίες, μη μπαίνεις σε διάλογο.
- Κοίταξε τους στα μάτια και πες τους καθαρά και σταθερά ΣΤΑΜΑΤΑ.
- Φύγε όσο γρηγορότερα μπορείς.
- Πες αμέσως τι συνέβη στο δάσκαλο σου ή σε κάποιον ενήλικα.
- Αν φοβάσαι να το πεις σε κάποιον ενήλικα πες το σε έναν φίλο και ζήτα του να είναι μαζί σου.
-Συνέχισε να το λες μέχρις ότου κάποιος σε βοηθήσει.
-Αν σου έστειλαν απειλητικά sms ή email κράτησε το, μη το σβήσεις, θα χρειαστεί ως απόδειξη.
-Αν σε εκφοβίζει ολόκληρη παρέα, πιάσε το πιο αδύναμο μελος της και πες του ότι αυτό δεν είναι σωστό και αν θα του άρεσε να του φέρονταν έτσι.
-Μην πιστεύεις αυτά που σου λένε αυτοί που σε εκφοβίζουν!
Συνεργασία με τους γονείς
1.Ενημέρωση για το περιστατικό του εκφοβισμού χωρίς πρόθεση διδακτισμού και ηθικολογίας, έχοντας αποδεικτικά στοιχεία.
2.Θετική ανατροφοδότηση για άλλα στοιχεία της προσωπικότηατς του.
3.Διερεύνηση των απόψεων και στάσεων τους για τον εκφοβισμό.
4.Συλλογή ιδεών και προτάσεων, εμπλοκή ιδίων.
5.Ενεργή συνεργασία με γονείς παιδιών – στόχων και δραστών.
6.Τακτική επικοινωνία για την πορεία της προσπάθειας ενάντια στον εκφοβισμό.
Δήμητρα Δουβλετή
Ψυχολόγος - οικογενειακή θεραπεύτρια
Ελπίδα Γεωργά
Σύμβουλος ψυχικής υγείας